دوره محمد رضا شاه و وضعیت زنان1
وضیت زنان در این دوران پس از دولت مصدق قابل ملاحظه است. دولت ملی گرایی مصدق برنامه جنسیتی مشخصی نداشت و بیش تر تلاش ش متوجه ایجاد پیش نویس قانونی انتخابی جدیدی ( 1338 ) بود که حق انتخاب برای زنان را در بر داشت ( Paidar, 1996a )، اما بخش مذهبی جبهه ملی با آن مخالفت کرد. آیت الله کاشانی در مقاله ای از اعطای حق رای به عنوان نافی قوانین اسلام انتقاد کرد. روحانیون تظاهراتی نیز علیه حق رای به راه انداختند و در نهایت لایحه تصویب نشد. اما این مخالفت ها به قشر مذهبی محدود نماند. حسن نزیه از مخالفان بعدی جمهوری اسلامی و سیاستمدار سکولار دولت پهلوی نیز از آن انتقاد کرد. بحث حق رای زنان از مواردی است که اشتراک نظر میان دیدگاه های ناسیونالیستی و مذهبی را در مسائل مربوط به حقوق زنان نشان می دهد ( Paidar, 1996b ). این مسئله یک بار دیگر در سال 1342 در برخورد با اصول انقلاب سفید مطرح شد که شاه در رابطه با یک طرح پیشگیرانه از تحولات رادیکال عنوان کرده بود روحانیت اجماعا و به طور کامل با حق رای زنان مخالفت کردند. زنان نه می توانند رای دهند و نه می توانند رای بگیرند. ( علیجانی، 1385، ص 2 ). مثلا آیت الله خمینی علیه حق رای زنان فتوی صادر می کند ( توحیدی، 1996، ص131 )، یا آیت الله کاشانی که این بار با حق رای زنان به لحاظ نظری موافق بود، با روحیه ی خاص خود و به صورت دیپلماتیک با حق رای زنان در آن زمان مخالفت می کند و می گوید : زنان حق رای دارند اما زنان ایران صلاحیت رای دادن را ندارند. گو این که در همان دوران تک روحانیان روشنفکر و رفرمیستی بودند که با حق رای زنان موافق بودند. طالقانی در کنگره جبهه ملی ( 1342 ) نظر خودش را به عنوان موافق با حق رای زنان اعلام می کند( علیجانی، 1385، ص 2 ). علیجانی به کتابی اشاره می کند به نام " زن در انتخابات " که در واقع توسط روحانیون اهل فکر و مطالعه آن زمان منتشر شده است. در این کتاب استدلال می شود که زنان مغزشان کوچک تر و خون شان کم رنگ تر است و اگر وارد مجلس شوند باعث فساد می شوند. بنابراین زنان حق رای ندارند و اسلام نظرش این است که زنان نباید رای بدهند ( علیجانی، 1385، ص 3 ). از این روست که تا سال 1343 زنان تنوانستند حق رای به دست آورند ( صادقی، 1384، ص 64 ).
منابع:
صادقی، فاطمه ( 1384). جنسیت،ناسیونالیسم و تجدد در ایران ( دوره پهلوی). تهران : قصیده سرا.
علیجانی، رضا (87-1385 ) لوحه فشرده زن در متون مقدس: حسینیه ارشاد.
Paidar , Parvin ( 1996a) .Feminism and Islam in Iran . in Deniz Kandityoti . Gendering the Middle East . Tauris : IB .
Paidar , Parvin ( 1996b) .Women and Political Process in Twentieth Century Iran . Cambridge : Cambridge University Press .